Τόλης Βοσκόπουλος: Το ερωτικό (μέχρι αηδίας) βάψιμο

(Το παρόν κείμενο αφιερούται στον εκλεκτό δημοσιογράφο Νίκο Χατζηνικολάου, ο οποίος, μολονότι υποσχέθηκε ότι θα εκδίδει κάθε εβδομάδα εφημερίδα χωρίς προσφορές και, Κυριακή μπαίνει-Κυριακή βγαίνει, τηρεί την υπόσχεσή του απαρεγκλίτως, την εβδομάδα ετούτη κάνει μιαν εξαίρεση και μας χαρίζει κασετίνα Τόλη Βοσκόπουλου. Νίκο σ’ ευχαριστούμε…)

 
Τόλιος είναι το πραγματικό του όνομα. Τόλιος Βοσκόπουλος. Ο Τόλιος έγινε Τόλης, γιατί στο ευαίσθητο παιδί με την καλλιτεχνία στο αίμα του κάτι δεν ακουγόταν καλά στο ιταλογενές (όπως νόμιζε) όνομα. Και το άλλαξε. Έτσι δημιουργήθηκε το όνομα-trademark «Τόλης», στο άκουσμα του οποίου ριγούμε άπαντες. Γιατί ο Τόλης είχε και έχει ιδιαίτερο σουξέ σε όλα τα φύλα, ενώ αποτελεί καλλιτεχνικό τοτέμ και της gay ελληνικής κοινότητας – ειδικά των αγοριών με μουστάκια… Η μεγάλη πορεία που έμελλε να σφραγίσει τα καλλιτεχνικά, αλλά και, ευρύτερα, τα πολιτιστικά πράγματα στη χώρα του μουσακά ξεκίνησε από την ιερή θεσσαλική γη, από μια γωνιά του Βόλου, απ’ όπου ο Τόλης έλκει την καταγωγή του. Τον κέρδισε, όμως, η πειραϊκή γη, καθότι το ταλέντο του ασφυκτιούσε στα στενά όρια της ελληνικής επαρχίας. Έτσι, το βήμα που έμελλε να αλλάξει τη ζωή του Τόλη έγινε και ο πολυτάλαντος νέος με την κελαριστή φωνή βρέθηκε στην Κοκκινιά, σε μια οικογένεια με πατέρα, μάνα και 11 (!) αδερφάδες… Με τα γράμματα σαν να μην τα πήγαινε και πολύ καλά (Τί σημασία, όμως, έχουν τα γράμματα, όταν είσαι φορέας ενός τέτοιου εκτυφλωτικού τραγουδιστικού ταλέντου;). Οι επίσημες εγκύκλιες σπουδές φαίνεται ότι δεν ήσαν για τον Τόλη. Ούτε μια στιγμή, όμως, μην μας περάσει απ’ το μυαλό ότι αυτό συνέβη λόγω ανικανότητας, νοητικής αδυναμίας, ή διανοητικής οκνηρίας. Όχι. Το ακριβώς αντίθετο. Ήταν τόσο χαμηλού επιπέδου και αυτονόητα για τον Τόλη τα σχολικά μαθήματα, που του προκαλούσε ανία η ενασχόληση με αυτά. Εξ ού και η αδιαφορία και αποτυχία στις επιδόσεις. Το έχει δηλώσει, άλλωστε, και ο ίδιος: «Ο μόνος λόγος που δεν μπορούσα το σχολείο ήταν ότι το μυαλό μου ήτανε πολύ μπροστά και δεν μπορούσα να συνεννοηθώ με τα παιδιά της ηλικίας μου. Τα έβλεπα σαν μωρά… Τα πιο πολλά γράμματα και την πείρα στη ζωή μου τα βρήκα στο πεζοδρόμιο». Έκανε και οιονεί πανεπιστημιακές σπουδές ο Τόλης, αποφοιτώντας από το πανεπιστήμιο της ζωής.


Μουσικόφιλη η οικογένεια του Τόλη. Ο πατέρας του ψάλτης (εκτός από λαχαναγορίτης στα Λεμονάδικα) και η μητέρα του τραγουδίστρια (στην κουζίνα, κατά την ενάσκηση των οικιακών καθηκόντων). Οι γονείς ενέτειναν τον πόθο του Τόλη για το τραγούδι. Ο Τόλης έχει δηλώσει ότι δεν χρειάστηκε να μεγαλώσει για να επιλέξει το επάγγελμα που τον έκανε γνωστό και αγαπητό σε όλους μας. Όπως έχει ο ίδιος εκμυστηρευτεί «Δεν το σκέφτηκα. Έγινε μόλις γεννήθηκα. Αντί να κλάψω, όπως όλα τα μωρά που έρχονται στον κόσμο, εγώ τραγούδησα κατευθείαν». Αυτός ήταν ο Τόλιος… Ο πατέρας του τον ήθελε μανάβη, να αναλάβει την οικογενειακή μαναβική επιχείρηση. «Μπαμπά, δεν μπορώ να γίνω μανάβης! Θέλω να γίνω θεατρίνος!», του είπε. Τελικά έγινε ηθοποιός – κάποιου είδους, τέλος πάντων. Αρχικά διέπρεψε ως κομπάρσος. Στον ΚΟΕΚ ( Κινηματογραφικό Οργανισμό Ελλήνων Κομπάρσων) έβρισκε, όποιος ήθελε, τον νεαρό Τόλη, μέχρις ότου τον γνωρίσαμε ως πρωταγωνιστή στο «Αδέλφια μου Αλήτες Πουλιά» και σε άλλες ταινίες που του επέτρεψαν να ξεδιπλώσει το υποκριτικό αλλά και τραγουδιστικό του ταλέντο. Ως τραγουδιστή, όμως, αποθεώσαμε τον Τόλη, ο οποίος μπούκαρε στα του τραγουδιού με πλούσια θεωρητική σκευή. Οφείλουμε τη «επίσημη» μουσική παιδεία του καλλιτέχνη στο Εθνικό Ωδείο, του Μανώλη Καλομοίρη. Απ’ ό,τι είδαμε, εκ των υστέρων και εκ του αποτελέσματος, σ’ εκείνο εκεί το ωδείο πρέπει να έγινε βαρβάτη δουλειά.


«Γλυκά πονούσε το μαχαίρι» του έρωτα που έσφαζε την ευαίσθητη, γιομάτη πάθος, καρδιά του Τόλη. Κλάμα, αναφιλητά, πόνος και δάκρυα τα στιχουργικά συστατικά της βοσκοπούλειας τέχνης – όλα με αφορμή τον έρωτα και τις συνεπαγόμενες απογοητεύσεις, ακυρώσεις και διαψεύσεις. Ο Τόλης, όμως, ήξερε στο τέλος πάντα να ξεπερνά τους κινδύνους που ελλοχεύουν στο δρόμο του έρωτα, μέσα πάντοτε από τον ίδιο τον έρωτα. Το σφυροκόπημα του έρωτα, που γίνεται συχνά μέσα από τα καλλιτεχνήματα του Τόλη, είναι ψευδεπίγραφο – μια dissimulatio. Στην πραγματικότητα της ζωής του καλλιτέχνη, μόλις εξέπνεε ο ένας έρωτας, ακολουθούσε, στο τάκα-τάκα, ο επόμενος. Πάντα μπλεγμένος στους δαιδάλους του έρωτος ο ερωτομανής Τόλης.


Ο τροβαδούρος της καψούρας λατρεύτηκε, ως άνδρας, από τις γυναίκες. Οι ελληνίδες, άλλωστε, πάντοτε έρεπαν προς το «κλαψομούνικο» στυλ που εξέφραζε ο καλλιτέχνης, καθώς και τη μόνιμη και βαθειά εξάρτηση από το θήλυ… Έβλεπαν μπροστά τους, ως δυνητικότητα, την ευκολία του «χαλκά»… Μόνιμα ερωτευμένος, λοιπόν, αλλά και μόνιμα προδομένος ο Τόλης. Προσέφερε μεγάλη ποσότητα και ποιότητα έρωτος στις γυναίκες, αλλά εκείνες, στο τέλος, πάντοτε τον πλήγωναν. Η ανασφάλεια αλλά και η αφέλειά του τον κάνουν δούλο της γυναικείας ύπαρξης, από την οποία εμφανίζει εξάρτηση πρεζονίου. «Έχω μια αρραβωνιάρα» τραγουδά, έμπλεως πάθους, ο Τόλης, αλλά στη ζωή του οι αρραβωνιάρες ήσαν πολλές: Δούκισσα, Στέλλα Στρατηγού, Μαρινέλλα, Ζωή Λάσκαρη, Τζούλια Παπαδημητρίου είναι μερικές μόνο από όσες κατάφεραν να κλέψουν την καρδιά του ελαφρολαϊκού βάρδου (δεν ήταν δα και δύσκολο, εδώ που τα λέμε). Η τελευταία, όμως, σχέση που τον συγκλόνισε και τον οδήγησε σε γάμο ήταν η ηθοποιός (που υποδύεται εσχάτως και την βουλευτή του ΠΑΣΟΚ) Άντζελα Γκερέκου, η οποία είχε έλθει, πριν από χρόνια, από την επαρχία να τον δει να τραγουδά συνοδευόμενη από τη μητέρα της και τη… Μαρία Αλιφέρη (!!!).


Μόλις την είδε τού ήρθε ο ουρανός σφοντύλι. «Ξανθή αγαπημένη Παναγιά» τραγουδούσε ο Τόλης, αλλά, φευ, η Άντζελα ήταν καστανή. Μιλάμε για έναν έρωτα βαθύ, χωρίς πάτο. Έναν έρωτα καθολικό, έναν έρωτα οριστικό. «Άμα χάσω την Άντζελα δεν ξέρω τι θα κάνω», δηλώνει ο ερωτευμένος και αφελής (αυτά τα δύο πάνε πάντα μαζί) καλλιτέχνης για το… «αυτοκολητάκι του» (Αυτοκολλητάκι μου να το θυμάσαι/το καρδιοχτυπάκι μου για πάντα θα 'σαι/και πια το ξέρω, εμείς οι δυο/χώρια δε ζούμε ούτε λεπτό…), ξεχνώντας ότι τέτοια πράγματα δεν λέμε ποτέ εις επήκοον των γυναικών. «Πίνω ζωή τώρα. Η Άντζελα με ποτίζει ζωή!», δηλώνει ευθαρσώς ο καλλιτέχνης. Και ζήλεια, θα συμπληρώναμε εμείς, αφού ο Τόλης ζηλεύει παθολογικά τη σύζυγό του – στέλεχος στο οποίο έχει ιδιαίτερη αδυναμία ο Γιώργος Παπανδρέου. Αλλά οι ερωτικές εξομολογήσεις παίρνουν, ενίοτε, και τη μορφή grand guignol: «Όταν θα χάσω την Άντζελα, θα πρέπει να πεθάνω κι εγώ! Αμέσως! Δεν υπάρχει ζωή μετά την Άντζελα!», εκμυστηρεύεται ο ευφάνταστος τροβαδούρος του έρωτα (έρως και θάνατος – το φροϋδικό δίπολο πάνω στο οποίο στοχάστηκε ο μέγας Τόλης, πηγαίνοντας τη σκέψη του Freud αρκετά βήματα παραπέρα). Αλλά και η Άντζελα, παρότι τον έχει αμελήσει (λόγω πολιτικής και μόνο και όχι λόγω γήρατος – να το ξεκαθαρίσουμε αυτό) σεμνύνεται να δηλώνει: «Ο Τόλης είναι δώρο ζωής!». Η Άντζελα φαίνεται να λατρεύει τον σύζυγό της, τον ερωτικό Τόλη. Απόδειξη; Ότι ενώ την σατιρίζουν ανηλεώς, εκτός και, κυρίως, εντός ΠΑΣΟΚ για τον σύζυγo που επέλεξε (η «κυρία Βοσκοπούλου», την αποκαλούν ειρωνικά στο εσωτερικό του Κινήματος), εκείνη μένει πιστή στη συζυγική παστάδα. Σοσιαλιστής, άλλωστε, και ο Τόλης (στη θεωρία πάντα, όπως και η σύζυγός του) και, το πάλαι ποτέ, από τους αγαπημένους διασκεδαστές του «Μεγάλου» με τα ζιβάγκο.


Τα τραγούδια του είναι τόσο ερωτικά, τόσο γλυκερά, σε βαθμό αηδίας. Η υπεργλυκαιμία είναι το αναπόφευκτο αποτέλεσμα ακούγοντας Τόλη. Έρρινη εκφορά, λυγμική έκφραση. Λυγμός και οργασμός μαζί. Αλλά και η ομιλία του εντάσσεται πλήρως στο πνεύμα των τραγουδιών του. Ομιλία σε στυλ Μίμη Πλέσσα, γλυκερή, αγαπησιάρικη, αφόρητη (όλοι φίλοι είμαστε, όλοι αγαπημένοι). Φετίχ του, στην έκφραση, η προτίμηση στις ερωτικές, γλυκερές, ποιητικίζουσες (σε στυλ ποίησης ημερολογίου) περικοκλάδες, καθώς και τα αισθαντικά υποκοριστικά (μανούλα, μανίτσα, αγαπούλα, μπαμπάκας, παλληκαράκι, θεούλης, καρδούλα κλπ.). Κομψός εξωτερικά ο Τόλης. Στα πρώτα βήματά του με αέρινα υποκάμισα, με μακρείς γιακάδες, ανοιχτά, να φαίνεται το στέρνο το πεποικιλμένο με χρυσό, χοντρό σταυρό. Αλυσίδες, καδένες, και το απαραίτητο δακτυλίδι στον παράμεσο (όχι βεβαίως κληροδοτημένο από την οικογένεια σε στυλ ευγενών, αλλά αγορασμένο, πρώτη γενιά, από τα μπουζοκοχρήματα) – δείγματα της ατόφιας λαϊκότητας του ανδρός. Αργότερα (όταν πήρε και κάμποσα κιλά), το γύρισε στα κοστούμια, βάφοντας, ταυτόχρονα, στις αποχρώσεις του καφέ, τα θυσανωτά μαλλιά του.


Το φαγητό δεν τον δελέαζε τόσο. Δεν έλεγε, όμως, όχι στο πιοτό και γενικά σε οτιδήποτε ανεβαστικό… Στα ανεβαστικά κατατάσσει και τη θρησκεία, αφού είναι θρησκόληπτος. Χόμπυ του να καθαρίζει φασολάκια. «Με ξεκουράζει απίστευτα» δηλώνει, σκάζοντας ένας χαμόγελο που υπονοεί πολλά. Ίσως γιατί του θυμίζουν τα φασολάκια που πούλαγε ο γλυκύς του πατέρας, στο οικογενειακό μανάβικο στα Λεμονάδικα. Περίεργο πράγμα οι συνειρμοί της παιδικής ηλικίας. Εδώ και χρόνια, ο δυστυχής Τόλης έχει πάρει την κατιούσα· τον χωρίς επιστροφή δρόμο της παρακμής. Όπου πάει κλείνει μαγαζιά. Πείσμων, όμως, όπως είναι και υπερήφανος, πάντα δουλεύει νέα κόλπα καλλιτεχνικής έκφρασης. Έτσι πρόσφατα, σε αυτό το πνεύμα, έχει εντάξει, στην παρουσία του στις πίστες, μικρές, οξείες, άναρθρες κραυγές (σε στυλ Μαορί), συνοδευόμενες από απότομες, κοφτές κινήσεις «καράτε»! «Εκείνη, εκείνη, εκείνη, που ήρθε και μου γέμισε την άδεια τη ζωή μου…και όνειρό μου πάντα θα μείνει, εκείνη, εκείνη, εκείνη…». Η γυναίκα, λοιπόν, για τον Τόλη υπήρξε (και παραμένει) η κινητήριος δύναμη, η έμπνευσή του – το ψωμί και το νερό του (ή το «νερό της φωτιάς», που αγαπά με πάθος ο Τόλης). Ο ερωτικός μας τραγουδιστής με το κόκκινο, το χρώμα του έρωτος και του πάθους, βάφει, δεκαετίες τώρα, την καρδιά του. Με το καφέ, το χρώμα της απόγνωσης, βάφει, εδώ και χρόνια, τα μαλλιά του.