Outfit trivia και World Cup 2010: ανθρωπολογία και αισθητική της ποδοσφαιρικής φανέλας

Το ποδόσφαιρο, ένα παράδοξο άθλημα στο οποίο 22 άνδρες κυνηγούν με ανεξήγητη μανία ένα σφαιροειδές αντικείμενο με (υποτιθέμενο) στόχο τη διακόρευση της εστίας του αντιπάλου (μια αλλόκοτη κατασκευή σε σχήμα Π με κάτι περίεργα δίχτυα από πίσω), «έχει παντού μόνο φίλους» (όπως θα έλεγε και η παλαιά διαφήμιση…). Θεατής του το μέγα πλήθος, όλων των κατηγοριών: από λαϊκούς ανθρώπους που βλέπουν σ’ αυτό το υποκατάστατο μιας μάχης που δεν έχουν δώσει στη ζωή τους (ή την έδωσαν και έχασαν) και που δίνουν οι άλλοι, πάνω στο χόρτο, για λογαριασμό τους, από μάζες που βρίσκουν την ευκαιρία να αποκτήσουν μια κάποια ταυτότητα και να γευτούν, με φτηνό αντίτιμο, συνθήκες εορτής ή την ψευδαίσθηση μιας εύκολης εκτόνωσης της εγγενούς επιθετικότητάς τους, από διανοούμενους που το συγκεκριμένο άθλημα τους φέρνει σε επαφή, με εξωτικό τρόπο και αφ’ υψηλού, με τον παράδοξο κόσμο της μαζικής κουλτούρας (ή με τον καλά κρυμμένο εαυτό τους), από γυναίκες που επιχειρούν να φανούν «εναλλακτικές» και να τραβήξουν επάνω τους την προσοχή των ανδρών, μέχρι και «αγορίνες» που, αντί για ποδόσφαιρο, θαυμάζουν λαγόνια και καπούλια, καλοσχηματισμένους μηρούς, καλοχτισμένους κοιλιακούς και πετρώδη στήθη.

Προσωπικά, αποστρεφόμαστε το ποδόσφαιρο και τον κόσμο του, με το ίδιο τρόπο που αποστρεφόμαστε κάθε (σχεδόν) εκδήλωση μαζικής κουλτούρας, μαζικές εκδηλώσεις εορτασμού ή διαμαρτυρίας, προεκλογικές συγκεντρώσεις κλπ. – κάθε εκδήλωση που παραπέμπει σε καταστάσεις πλέμπας και οχλαγωγίας. Το ποδόσφαιρο, όμως, έχει και αυτό τις ποιοτικές διαβαθμίσεις του. Αντιπαθούμε ειδικά το σημερινό ποδόσφαιρο, που δίνει έμφαση στην δύναμη και την ταχύτητα και όχι την τεχνική και την έμπνευση, το σημερινό ποδόσφαιρο των μάνατζερς και του «επαγγελματισμού» με την κυριαρχία των «συμβολαίων» και την μονομανιακή προώθηση των εταιριών «ρεκλάμας». Αντιθέτως, συμπαθούμε το «αντιεπαγγελματικό» ποδόσφαιρο – το ποδόσφαιρο των σκληρών γηπέδων, το ποδόσφαιρο της Melchester, του Roy of the Rovers και του «Τερματοφύλακα-Γιατρού». Επομένως, όντας οριστικά με την πλευρά των ηττημένων, θα περιοριστούμε στον σχολιασμό ορισμένων (ενδεχομένως ασήμαντων για κάποιους) παραμέτρων του world cup 2010, αμιγώς στυλιστικού χαρακτήρα.

Η εξωτερική εμφάνιση, το ένδυμα, είναι, κατά τη γνώμη μας, η γλυπτική της καθημερινότητας. Όθεν και η σημασία που πρέπει να αποδίδεται στον σχολιασμό του. Το ίδιο ισχύει και για τα ενδυματολογικά του ποδοσφαίρου. Οι εμφανίσεις των ομάδων δεν προκύπτουν τυχαία, αλλά πιστεύουμε ότι βρίσκονται σε μια (φαινομενικά παράδοξη) αρμονία με τα βαθύτερα πολιτισμικά χαρακτηριστικά του κάθε έθνους. Λιτότητα, αρχοντιά και αίσθηση υπεροχής ή κόμπλεξ, αδυναμία και αρχοντοχωριατισμός;

 

Το φετινό world cup μας έδωσε τη δυνατότητα να σημειώσουμε, για μια εισέτι φορά, την αισθητική καταβαράθρωση του αθλήματος. Σε επίπεδο υλικών, βεβαίως, η ποιότητα των εμφανίσεων έχει κατά πολύ βελτιωθεί. Αποτέλεσμα είναι η οικονομία σε σωματική αποφορά. Μια αποφορά που είχε δοξάσει αρκετούς παίκτες, αναδεικνύοντας την δύναμη του ιδρώτα τους σε φανέλες, σορτς και κάλτσες (δηλ. μασχάλες, όρχεις, πόδια). Οι περιπτώσεις, λ.χ., του δεξιού μπακ της ΑΕΚ, Συμεών (Μάκη) Χατζή, καθώς και του ποδοσφαιριστού του Άρεως και του Αιγάλεω, Θέμη Βάγγη, είναι απολύτως ενδεικτικές για το τι καταστροφικό κοκτέιλ μπορεί να δημιουργήσει ο συνδυασμός κακού ιδρώτα και φτηνού υλικού στις εμφανίσεις… Σε επίπεδο αισθητικής, όμως, οι περισσότερες εμφανίσεις των εθνικών ομάδων είναι, σε γενικές γραμμές, μπανάλ και κακόγουστες.

Για τις περισσότερες αραπάδικες εμφανίσεις (τη εξαιρέσει, κυρίως και παραδόξως, της λιτής Γκάνας) δεν έχει να πει κανείς πολλά πράγματα, αφού δεν κρύβουν εκπλήξεις... Πολύχρωμες, φαντεζί, κακόγουστες (Άρτα και Γιάννενα…) – εν ολίγοις παιδαριώδους (ή, μάλλον, μαζικής) αισθητικής. Εμφανίσεις για να τραβούν, με εύκολο τρόπο, το ανεκπαίδευτο και κακόγουστο μάτι για να βλεφαριάζει. Θα λέγαμε ότι την πρωτοκαθεδρία δικαιούνται οι Καμερουνέζοι· και μόνον λόγω παρελθόντος, αφού είναι η μόνη ομάδα που εμφανίσθηκε, πριν από λίγα μόλις χρόνια, με… αμάνικες φανέλες (!).

 

Εκτός της Γκάνας ίσως εξαίρεση να αποτελεί και η Ακτή Ελεφαντοστού – μόνον η φανέλα της πρώτης εμφανίσεως, όμως, σε λιτή γραμμή πορτοκαλί χρώματος, γιατί η δεύτερη δεν βλέπεται. Ενδιαφέρον παρουσιάζει και η εμφάνιση του αντιπροσωπευτικού συγκροτήματος ενός ακόμη υποβαθμισμένου έθνους, του Μεξικού (μόνον, όμως, η δεύτερη εμφάνιση, η μαύρη, γιατί η πρώτη κρίνεται ως εξαιρετικά κακόγουστη). Η Ονδούρα μάλλον δικαιούται, με το σπαθί της, τον τίτλο της χειρότερα ενδεδυμένης ομάδας (με ανεκδιήγητες εμφανίσεις της ανεκδιήγητης εταιρίας Joma). Οι Αμερικανοί πάντοτε με την επιφανειακή παιδικότητα που τους χαρακτηρίζει ως λαό, κάνουν την εμφάνισή τους με μια bold, διαγώνια γραμμή στις φανέλες – μια αισθητική που παραπέμπει ευθέως (προς το πιο κακόγουστο βέβαια) στις ένδοξες φανέλες του παλαιού, καλού Περού. Τα ίδια και τα ίδια με την ιδιαίτερα προβλέψιμη Βραζιλία (το ΠΑΣΟΚ των εθνικών ομάδων ποδοσφαίρου), ενώ το ίδιο θα μπορούσαμε να ισχυριστούμε και για την Αργεντινή (τον ΣΥΡΙΖΑ των εθνικών συγκροτημάτων), εάν οι εμφανίσεις της δεν είχαν περάσει, με έναν μυστηριώδη τρόπο, στη σφαίρα του κλασσικού. Σε ό,τι αφορά την Ουρουγουάη, έχουμε μια αρκετά λιτή και κομψή γαλάζια εμφάνιση (και μπεζ! η δεύτερη), με κάτι από τον αποστασιοποιημένο «ξυλοκοπισμό» που παραδοσιακά την χαρακτηρίζει ως ομάδα…

Επιχειρηματολογούμε, παγίως, για την υπεροχή του κλασσικού και λιτού έναντι του μοντέρνου και φαντεζί. Προσοχή όμως: ας μην συγχέουμε το κλασσικό με το ανέμπνευστο και το βαρετό. Π.χ. στην περίπτωση της Σλοβακίας έχουμε μια απέριττη, αλλά ultra βαρετή εμφάνιση. Στο ίδιο πνεύμα, η γαλάζια εμφάνιση του εθνικού μας συγκροτήματος, του χειρότερου της διοργανώσεως, μολονότι λιτή, κρίνεται ως (ταιριαστά) βαρετή, φουκαριάρικη και χωριάτικη (όπως πάντα άλλωστε) – αντιπροσωπευτική των βαθύτερων χαρακτηριστικών του ίδιου του έθνους. Κάτι που δείχνει, μεταξύ άλλων, ότι και η εταιρίες που ντύνουν τις ποδοσφαιρικές ομάδες επιδίδονται, ατύπως, στο δικό τους ιδιότυπο apartheid: έθνη β’και γ’ διαλογής αντιμετωπίζονται ως «ξεπέτες» από τις μεγάλες αθλητικές εταιρίες… Δικαίως, εδώ που τα λέμε…

Αισθητική κατάπτωση λοιπόν – και στις ποδοσφαιρικές εμφανίσεις. Ακόμη και οι (παραδοσιακά γουστόζικες) ιταλικές εμφανίσεις στερούνται πλέον, εξόφθαλμα, τη φινέτσα του παρελθόντος. Παραμένουν, βέβαια, σε στενή γραμμή οι φανέλες και φαρδιά τα σώβρακα – πλην όμως οι λευκές λεπτομέρειες σε φανέλες και κάλτσες αφαιρούν κάτι από την λιτότητα-κομψότητα που παραδοσιακά χαρακτηρίζει τις ιταλικές εμφανίσεις (οι σημερινές Puma δεν έχουν τίποτε από την υψηλή αισθητική των «slim-fit» Kappa – δυστυχώς…).

 

Η Ισπανία προχώρησε σε μια περιορισμένη αισθητική βελτίωση, αντικαθιστώντας το αρκετά χωριάτικο navy με το αριστοκρατικότατο royal blue. Και της Πορτογαλίας η φανέλα έχει μια ορισμένη φινέτσα – κατά τη γνώμη μας κυρίως η δεύτερη, η λευκή, με τις δύο κάθετες ρίγες στη μέση. Η εμφάνιση της Σερβίας λιτή, κομψή και αριστοκρατική, της Γαλλίας, της Ολλανδίας και της Γερμανίας κάτι το παρόμοιο – όχι όμως σε πολύ υψηλά στάνταρντς φέτος –, ενώ ευχάριστη έκπληξη απετέλεσε για μας η Νέα Ζηλανδία, με εξαιρετικές εμφανίσεις λιτού χαρακτήρα (τόσο οι πρώτες όσο και οι αναπληρωματικές) – εμφανίσεις που γυρίζουν προκλητικά την πλάτη σε αναίτιους νεωτερισμούς και άσκοπες αισθητικές εξτραβαγκάντζες...

 

Το μεγάλο κτύπημα, όμως, στην πιθηκοποίηση του στυλ στο ποδόσφαιρο ήλθε και πάλι από την μεγάλη Αγγλία! Η πιο ευχάριστη έκπληξη της διοργανώσεως, ειδικά αν αναλογιστεί κανείς σε τι καιρούς ζούμε. Οι Umbro εμφανίσεις της σπουδαίας αυτής χώρας έβαλαν τα γυαλιά σε όλους τους κακόγουστους του παγκοσμίου πρωταθλήματος. Τι να πει κανείς μπροστά σε ένα τέτοιο στυλιστικό θαύμα ανυπέρβλητης κομψότητας… Αριστοκρατική μονοχρωμία (χωρίς χρώματα, ρίγες, φάσες και άλλες στυλιστικές παρασπονδίες) – και μάλιστα σε μια υπέροχα λιτή, πάλλευκη εκδοχή (τόσο παράδοξο γεγονός, αν αναλογιστεί κανείς ότι η λευκή μονοχρωμία έχει εξοστρακιστεί ακόμη και από το τένις, από τη στιγμή που "εκδημοκρατικοποιήθηκε" και πέρασε στα χέρια διαφόρων κανιβάλων με πολύχρωμα, παρδαλά outfits). Ακόμη και τα νούμερα στις Εγγλέζικες φανέλες είναι σχεδιασμένα με τρόπο λιτό, χωρίς «γωνίες» και άλλους σχεδιαστικούς νεωτερισμούς και χαζοχαρούμενους αισθητικούς εξτρεμισμούς. Επιπλεόν, και οι δεύτερες, κόκκινες εμφανίσεις της σπουδαίας αυτής ομάδος βρίσκονται σε ιδιαιτέρως υψηλά αισθητικά επίπεδα μιας υπέροχης ρετρό αισθητικής.

 

Ανυπέρβλητης κομψότητας και οι μονόχρωμες εμφανίσεις των Εγγλέζων τερματοφυλάκων (βλ. photo παρακάτω), σε ένα υπέροχο αισθητικό σύμπλεγμα λιτότητας και αριστοκρατικότητας. Εγγλέζικη εμμονή, λοιπόν, σε ένα εξαίσιο, παραδοσιακό, ντεμοντέ (αλλά με περισσή χάρη) στυλ με σκληρό γιακά (!!!) και κουμπάκια (!!!) σε ό,τι αφορά την πρώτη εμφάνιση – πράγμα που δείχνει ότι σε αυτόν τον λαό, σε αυτό το οπωσδήποτε ανώτερο έθνος, παραμένουν ζωντανά τα κύτταρα υψηλού γούστου και λεπτότητας που δύσκολα πια εντοπίζει κανείς σήμερα... Η πραγματική επανάσταση, σύμφωνα με όσα μας διδάσκει το Εγγλέζικο ήθος (και στον τομέα των εμφανίσεων), είναι η εμμονή στον κλασσικό. Όταν έχεις μια τέτοια ιστορία, αφήνεις τα εμφανισιακά τρικ για πιο «δεύτερες», παρακατιανές περιπτώσεις ομάδων και λαών...

 

ΥΓ. Τέλος, μια παράδοξη λεπτομέρεια: ο αραπάκος καμερουνέζος keeper εμφανίσθηκε με φανέλα χρώματος... καφέ!!! Κακογουστιά ή εκκεντρικότης;